Van de talrijke essays, die Plutarchus over en tegen de Stoa heeft geschreven zijn er drie over. Deze vormen een onschatbare bron van kennis over de Stoa, aangezien van de oude Stoa zelf geen volledige geschriften zijn overgebleven.
De twee grootste werken: Tegenstrijdigheden bij de Stoaa en Algemene Begrippen en de Stoabbevatten een bloemlezing uit de vele werken van de Oude Stoa, met name van Chrysippos, die algemeen als het grote brein van de Stoa werd gezien.
De Stoa met zijn rigide rationaliteitsleer mocht in de oudheid al op veel kritiek bogen. Plutarchus zal met zijn werk op de bestaande kritiekpunten ingespeeld hebben. Het is bekend dat hij al tijdens zijn studie aan de Academie in Athene bij het bestuderen van teksten aantekeningen maakte. Deze aantekeningenboekjes zullen hem ongetwijfeld tot hulp geweest zijn bij het verzamelen van de contradicties in de Stoa, maar, gezien het gemak waarmee hij citeert, moet hij de beschikking hebben gehad over een uitgebreide eigen bibliotheek.
Veel fragmenten uit de beide geschriften lijken op elkaar. Dit komt, omdat Plutarchus dezelfde leerstellingen van de Stoa vanuit twee hoeken bekeken heeft, vanuit de inwendige contradicties en vanuit de strijdigheid met de algemene begrippen. Met algemene begrippen worden bedoeld de ideeën, die alle mensen over bepaalde dingen hebben, een soort axioma's, ervaringsfeiten.
Sommige leerstellingen van de Stoa zijn zowel in strijd met de gangbare begrippen als met de eigen leer, zodat ze in beide geschriften, maar met voldoende variatie, behandeld worden.
Het kleine werkje Beknopte behandeling etc.a is slechts fragmentarisch overgeleverd. De aanwezige tekst, die op grappige wijze mythologische Helden naast de Stoische Wijze stelt, laat ons beseffen, hoe jammerlijk veel verloren is gegaan.
De geschriften tegen het Epicurisme
Over het Epicurisme zijn meerdere teksten uit de oudheid overgeleverd. Men denke aan De Rerum Natura van Lucretius, brieven van Epicurus zelf en papyrusfragmenten uit de Villa dei Papyri in Herculaneum, die door een nieuw procédé steeds beter gelezen kunnen worden en tractaten van Epicuristen blijken te bevatten.Toch is Plutarchus ook hier een uitstekende bron vanwege de vele citaten en parafrasen uit de werken van Epicurus, Metrodoros en Kolotes.
Over Epicurus en zijn discipelen heeft Plutarchus weinig goeds te melden. De hoofdgedachten uit hun leer:- dat alles uit atomen en lege ruimte bestaat, dat de dood een uiteenvallen in atomen is en dat goden geen invloed op ons leven uitoefenen, aangezien alles van het Toeval afhankelijk is, dat het dus zaak is zo plezierig mogelijk te leven, daar er geen ander leven meer komt na de dood,-stuiten de Platonicus Plutarchus tegen de borst. Plutarchus is tevens religieus, zodanig zelfs, dat hij een priesterschap in Delfi heeft bekleed.
Het opheffen van de godsdienst en van de hoop op een beter leven na de dood dragen in zijn visie zeker niet bij aan een gelukkig, laat staan aan een plezierig leven op aarde. De verdediging van de filosofen tegen Kolotes komt chronologisch vóór het werk Het is zelfs niet mogelijk aangenaam te leven volgens Epicurus, aangezien in het laatste werk naar het eerste wordt verwezen.
Kolotes krijgt ongenadig op zijn donder van Plutarchus, omdat hij de oude filosofen ten onrechte aangevallen zou hebben. Tussen neus en lippen door horen we in dit werk zeer interessante fragmenten van verloren werken van de oude filosofen als Empedokles, Demokritos en Parmenides. Het is altijd een groot genoegen Plutarchus' ironie en sarcasme tussen de regels door te lezen. In het tweede werk wordt de leer van Epicurus door leerlingen van Plutarchus volledig van tafel geveegd. De discussie concentreert zich op het aangename, het genot, het hedonisme van Epicurus, dat eigenlijk blijkt te bestaan uit iets onbenulligs en waardeloos: "de herinnering in de ziel van het voorbije en toekomstige genot van het vlees".
Tegenover de leer van Epicurus wordt het Platonisme gesteld, vermengd met een vleugje Stoa (de Voorzienigheid), een leer die veel meer perspectieven biedt voor het menselijke geluk nu en in een leven na de dood. Het derde werk Of de stelling: 'Leef onopgemerkt!' juist is is een kort stuk met een beperkte opzet. Ook deze stelling van Epicurus wordt onderuitgehaald, omdat het inactieve leven niet bijdraagt tot het menselijke geluk of tot enig zinvol genot.
Deze zes tractaten over Stoa en Epicurisme bieden niet alleen een schat aan informatie, maar ook een groot leesgenot. Het gaat hier enerzijds om een gedachtenwereld, die de existentiële thema's waar elk mens mee worstelt aan de orde stelt, anderzijds om een literair produkt, waarin men Plutarchus' humor en venijnigheid gestoeld op een wetenschappelijke analyse van zijn bronnen in optima forma kan ervaren.
